آلودگی هوای تهران را نباید به مازوت تقلیل داد - اکسپرس بلاگ

آخرین سال سده چهاردهم در حالی تا کمتر از دو ماه و نیم دیگر به سرانجام می رسد که تشدید آلودگی هوای تهران، امان بسکمک از شهروندان را ربوده و نفس های زیادی را به شماره درآورده است. این در حالی است که در آستانه آخرین فصل آلودگی هوا در قرن چهاردهم این مسئله از بد روزگار با شیوع و همه گیری بیماری کووید 19 مقارن شده و نگرانی ها را نسبت به تأثیر آلودگی بر افزایش کشته ها و افزایش سرایت ویروس کرونا بیش ازپیش نموده است.

مسئله آلودگی هوای تهران قدمتی 50 ساله دارد. موقعیت جغرافیایی شهر تهران و محصور شدن آن در میان کوه های شمالی و شرقی، کاهش توان تهویه طبیعی شهر تا حدود یک سوم در بازه 120 روزه اوایل آبان تا اواخر بهمن، رشد روزافزون خودروها، تردد بی شمار کامیون های دیزل، کیفیت پایین سوخت های مصرفی، تعدد کارخانه ها و صنایع در حریم شهر تهران و بارگذاری های بی حدوحصر و بیشتر از توان تهران و... موجب شده مسئله آلودگی هوای تهران یک موضوع چندوجهی و با ریشه ها و دلایل متعدد باشد.

با این حال، سال جاری بسکمک از افراد ریشه آلودگی کنونی هوای شهر تهران را به مصرف مازوت توسط نیروگاه ها، پالایشگاه و صنایع مستقر در اطراف شهر تهران مرتبط دانستند. هرچند استفاده از سوخت های ناپاکی چون مازوت می تواند تأثیر خطرناکی بر تشدید آلودگی هوای تهران داشته باشد و بر اساس اعتراف بعضی از مقام ها، طی سال های گذشته صنایع اطراف تهران از این سوخت ناپاک استفاده نموده اند، اما بنا به گفته مسئولان سازمان حفاظت از محیط زیست تا سرانجام آذر هیچ کدام از صنایع عظیم، پالایشگاه و نیروگاه های استان تهران از مازوت استفاده ننموده اند.

البته افزایش دوبرابری غلظت آلاینده دی اکسید گوگرد که ارتباط مستقیمی با مصرف سوخت ناپاکی چون مازوت دارد، موضوعی نیست که بتوان آن را کتمان کرد و اصرار مسئولان بر عدم مصرف مازوت از سوی صنایع عظیم این نگرانی را ایجاد می نماید که این سوخت توسط صنایع و کارگاه های کوچک و متوسطی که در حریم شهر تهران قرار دارند و تعداد آنها به 20 هزار واحد می رسد، استفاده شده باشد.

متأسفانه سازمان حفاظت محیط زیست نه امکانات و نه بودجه لازم برای بازرسی از این تعداد واحدهای صنعتی را ندارد و همین مسئله ضروری می سازد که دستگاه های ناظر، برای دفاع از حقوق عامه وارد میدان شده و به کمک سازمان محیط زیست بپردازند.

البته مسئله آلودگی هوای تهران را نباید به مازوت تقلیل داد و متعاقباً موتورسیکلت ها و خودروها را که بسکمک از آنها از کیفیت چندانی برخوردار نبوده و تعداد فرسودگی بسکمک از آنها رو به افزایش است، تبرئه کرد، چراکه بر اساس آخرین گزارش سیاهه انتشار آلودگی هوای تهران، همچنان 60 درصد آلایندگی هوای تهران توسط منابع سایر اعم از خودروهای سواری، اتوبوس ها، موتورسیکلت ها و کامیون های دیزلی ایجاد می گردد.

با این حال، آنچه به نظر ضروری تر از هر چیز دیگری می رسد، حضور جامعة مدنی و مطالبه گری نهادها و تشکل های مدنی از دولت، صنایع و دستگاه های مسئول برای دفاع از محیط زیست و صیانت از هوای پاک است.

آنچه در گذشته زمینه ساز توجه به مسئله آلودگی هوا و انجام اقدام هایی برای مقابله با آن شد نیز ناشی از همین حضور و مطالبه گری جامعه مدنی بوده است، به این صورت که در 29 دی 1372، 62 نفر از کارشناسان، استادان دانشگاه، هنرمندان و روزنامه نگاران در سالن اجتماعات پارک شهر نشستی برگزار کردند و متنی را موسوم به بیانیه هوای تهران 72 منتشر کردند که در آن برای نخستین بار از آلودگی هوای پایتخت به عنوان بحران ملی که راه مقابله با آن عزم ملی است، نام برده شد.

بیانیه هوای تهران 72 شروع حرکتی مطالبه محور و مدنی جهت پیگیری حق شهر برای هوای پاک بود که در سال های 1389، 1390، 1395 و 1396 فعالان محیط زیست، هنرمندان، دانشجویان، اساتید دانشگاه، پزشکان و اصحاب رسانه بر این حق مسلم شهروندی در بیانیه های متعدد پافشاری کردند.

دستگاه های مسئول اعم از شهری و دولتی در قالب طرح های جامع مبارزه با آلودگی هوا و مصوبات هیئت وزیران کوشش نموده اند به این مطالبات بر حق پاسخ بدهند و توفیق ها و دستاوردهایی هم حاصل شده است، اما همچنان شهر تهران پس از نیم قرن تحمل موج های متعدد دود و آلودگی، در آستانه ورود به قرن جدید شمسی یکی از آلوده ترین شهرهای جهان است.

در برابر چشم اندازی چنین غبارآلود، باید از خود بپرسیم با وجود همه اقدام هایی که از سوی مدیریت شهری و سایر دستگاه ها برای مقابله با آلودگی هوا صورت گرفته، همه قوانینی که امروز چه در شورا و چه در دیگر سطوح عالی تصویب شده اند، حل معضل آلودگی هوا در شهر تهران در چه نقطه ای قرار گرفته است و چرا قوانین بالادستی نظیر قانون هوای پاک آن چنان که نسبت به آن امید وجود داشت، نتوانست اجرایی گردد و انتظارات را برآورده سازند؟

واقعیت این است که وضع قوانین برای کاهش آلودگی هوا به تنهایی کافی نیست، بلکه آنچه مهم تر است، قابلیت اجرای قوانین در کشور است. عزم جدی همه دستگاه های مسئول برای اجرای قانون، شاه کلید مدیریت و مقابله با آلودگی هوا است و تا نبود اراده واقعی، قانون هوای پاک یا هر قانون دیگری به مثابه بسکمک از قوانین محیط زیستی که گرد زمان آنها را زمین گیر نموده، نخواهد توانست از روزهای ناسالم هوای تهران بکاهد.

در چنین شرایطی حضور نهادها و جامعه مدنی در میدان و مطالبه گری آنها قطعاً می تواند در پاسخگویی دستگاه های مجری و ناظر و شفاف سازی عملنمودها مؤثر باشد.

اکنون زمان آن فرا رسیده است که دولت و حاکمیت یک متولی قدرتمند در استان های درگیر با آلودگی هوا را برای تحقق برنامه کنترل آلودگی هوا مأمور نمایند تا انبوه مصوبات متعدد هیئت دولت در گذر ایام دچار کم توجهی یا فرار از انجام تعهدات نگردد.

در کلان شهرهای جهان معمولاً شهردار این وظیفه را بر عهده دارد. در ساختار فعلی اداری کشور، کارگروه آلودگی هوا در سطح استانداری ظرفیت قابل اعتنایی است که می توان با ارتقا و تقویت آن، امکان موفقیت در اجرای قانون هوای پاک و بهبود شرایط کیفی هوای شهرها را میسر ساخت.

منبع: ایرنا

سید آرش حسینی میلانی، رئیس کمیته محیط زیست شورای شهر تهران