فقر، احمق می نماید کتابی در حوزه اقتصاد رفتاری است، ترکیب روان شناسی و اقتصاد - اکسپرس بلاگ

به گزارش گروه فرهنگی خبرنگاران، اولین قسمت از فصل جدید برنامه تلویزیونی چراغ مطالعه شنبه 7 تیرماه 1399 از شبکه چهار سیما روی آنتن رفت. در این برنامه کورش علیانی با سیدامیرحسین میرابوطالبی، مترجم کتاب فقر، احمق می نماید به مصاحبه نشست.

سید امیرحسین میرابوطالبی در ابتدای برنامه گفت: این کتاب به موضوعِ کمیابی می پردازد. فقر اقتصادی نوعی از کمیابی است. فراتر بودن احتیاج ها از منابع، قالب ذهنی ای را ایجاد می نماید که افراد نمی توانند از ظرفیت های شناختی شان استفاده نمایند. فرض کنید تا دو روز دیگر باید پروژه ای را تمام کنید. یک نکته مثبت این است که ما تمرکزمان بر روی کار را افزایش می دهیم. این تونل زنی یک نکته منفی هم دارد که از آنچه که خارج از تونل است غافل می شوید که ممکن است نکات مهمی باشند.

وی اضافه نمود: آتش نشان ها وقتی می خواهند به سمت راستا حادثه بروند با کمبود زمان روبرو اند. یکی از بیشترین دلایل مرگ آتش نشان ها تصادف و نبستن کمربند ایمنی است که در راستا حادثه برایشان این اتفاق می افتد. این ها افراد بی قانونی نیستند که از بستن کمربند در شرایط عادی غافل باشند، اما، چون تمام ذهن شان روی رسیدن به مقصد بسته شده است باعث می گردد که از بستن کمربند غافل شوند.

کوروش علیانی، مجری برنامه در ادامه پرسید: این کمیابی همان چیزی است که در اقتصاد به آن کمبود منابع می گویند؟

میرابوطالبی در پاسخ گفت: این کمیابی بیشتر ذهنی است. در اقتصاد بیشتر بر روی منابع مادی صحبت می گردد. علم اقتصاد یعنی تخصیص منابع محدود به احتیاج های نامحدود. در واقع باور به محدودیت منابع اینجا مطرح است و تأثیری که این ذهنیت بر روی رفتار شما می گذارد. اگر ریشه این رفتار ها را بشناسیم خیلی از اتفاقات را بهتر درک می کنیم و می توانیم پیامد های آن را پیش بینی کنیم.

وی ادامه داد: پاداش تمرکز اصطلاحی است که به ما می گوید شما می توانید به جای این که برای یک موضوع یک هفته وقت بگذارید سه روز وقت بگذارید. این بخش مثبت ماجراست. این کتاب یک قالب ذهنی معین به ما می دهد. خیلی از عملکرد های نامناسب را می توان به نگرانی ربط داد و این کتاب ابزاری به ما می دهد که در موقعیت های مختلف می توان رفتار ها را سنجید. یکی از نکات قوت قالب ذهنی کمیابی این است که در موقعیت های مختلف به ما یاری می نماید و در واقع از یک جامعیتی برخوردار است.

مجری برنامه سپس این سوال را مطرح نمود که به نظر می رسد این کتاب خیلی حرف جدیدی ندارد و صرفاً سالادی از مطالب بی ربط را به خورد ما می دهد.

میرابوطالبی در پاسخ به این نقد گفت: یکی از نقد هایی که خودم به این کتاب دارم این است که نکات مختلفی را از جا های مختلف گرفته است، اما بی ربط بودن مطالب را قبول ندارم. کتاب در حوزه اقتصاد رفتاری است و اقتصاد رفتاری، ترکیبی از رشته اقتصاد و روانشناسی است. یکی از نکات این کتاب این است که خیلی از افرادی که دچار فقر اقتصادی هستند لزوماً به خاطر ناتوانی آن ها نیست. ممکن است این نکته قبلاً هم گفته شده باشد، اما به این شکلی که در کتاب شرح داده می گردد بیان نشده است. نوع نگاهی که این کتاب به فقر یا کمبود دارد، نگاهی بدیع است. نقطه اتهام فقر را می توان از فرد برداشت و به چیز های دیگر نسبت داد که این نگاه قبلاً هم وجود داشته است، اما کاری که این کتاب می نماید این است که نقطه اتهام را از فرد بر می دارد و به یک ذهنیت معین ربط می دهد که این ذهنیت حاصل ترکیب چند مفهوم روان شناختی است و از این جهت بدیع است.

میرابوطالبی افزود: این کتاب به نظرم کتاب لوکسی است و بعضی بخش هایش برای یک جامعه توسعه یافته نوشته شده است. نویسندگان کتاب، افراد هندی اند و استاد دانشگاه در امریکا هستند، اما آزمایش هایشان بیشتر بر روی جامعه هند اجرا شده است. خیلی از مسائلی که در کتاب پرداخته شده است در کشور های توسعه نیافته اصلاً محلی از اعراب ندارد. نادیده دریافت خیلی از پیش زمینه های شکل گیری فقر یکی دیگر از ایرادات این کتاب است.

وی سپس گفت: مسئله نزدیک بینی در کتاب وجود دارد که در علوم شناختی درباره آن زیاد صحبت می گردد. در زمان کمبود، نزدیک بینی در ما تشدید می گردد. نکته دیگر این که وقتی ما درباره آینده فکر می کنیم، قسمتی از مغز ما فعال می گردد که درباره دیگری فکر می کنیم. یعنی خودمان را در آینده مانند یک فرد دیگر می بینیم. در کمیابی هم دچار این موضوع می شویم و از آینده مان قرض می گیریم و نرخ های بالایی هم قرض می گیریم و باعث می گردد که آینده را فدای الآن مان کنیم.

در آیتم کتابدار این برنامه سیامک محبوب، کتابدار و پژوهشگر، تجربه های خود در زمینه کتاب خواندن و این که چه بخوانیم و چطور بخوانیم را بیان نمود.

فصل دوم چراغ مطالعه که به نقد و آنالیز کتب روانشناسی می پردازد، با تهیه نمایندگی مرتضی روحانی و یاسر غفاری و با سردبیری مجتبی طالقانی، در گروه فرهنگ و اندیشه شبکه چهار فراوری شده است و شنبه ها ساعت 21 پخش می گردد. بازپخش این برنامه نیز یکشنبه ها ساعت 9 خواهد بود.