وام به روش تیری در تاریکی - اکسپرس بلاگ

دنیای اقتصاد در ادامه نوشت: گزارش فرایند اعطای تسهیلات بسته حمایت از صادرات غیرنفتی سال1399 که در روز های اخیر منتشر شد از ساماندهی نسبی پرداخت تسهیلات خبر می دهد، اما هنوز تعیین نیست این رویکرد به صورت بالفعل چه تاثیری بر توسعه صادرات خواهد داشت.

البته تجربه گذشته و تجربیات مشابه همانند تجربه اعطای وام های مقرون به صرفه به بخش فراوری نشان می دهدکه این تسهیلات عمدتا تاثیر مشهودی بر توسعه فراوری، تقویت صادرات یا رشد اشتغال نگذاشته و اگر هم اثرگذاری قابل توجهی بر این بخش ها داشته، گزارش نشده است. به عبارت دیگر، این نوع وام دهی، به روش تیری در تاریکی است. این موضوع از نگاه فعالان اقتصادی صرفا به دوره هشت ساله دولت حسن روحانی برنمی گردد و در هر دوره شاهد اهمال در آنالیز نتایج عملکرد تسهیلات اعطایی بوده ایم؛ موضوعی که در این دوره هم دیده می گردد.

بعضی کارشناسان امیدوارند در راستای اعطای تسهیلات در قالب بسته حمایتی از صادرات غیرنفتی سال1399 بتوان تاحدودی این چالش را در بخش صادرات رفع کرد. ضمن اینکه سازمان توسعه تجارت و بانک های عامل پس از اهلیت سنجی صادرنمایندگان به آن ها تسهیلات اعطا می نمایند.

در جریان آنالیز نقاط قوت و ضعف تسهیلات سرمایه در گردش صادراتی با نرخ ترجیحی، گذر از دو فیلتر متولی تجارت و شبکه بانکی می تواند بی شک نقطه قوت این رویکرد باشد، اما راستی آزمایی نکردن وام های ترجیحی و میزان اثربخشی آن، نقطه ضعفی است که نگرانی از پرداخت وام های رانتی را تشدید می نماید.

در حال حاضر به گفته حمید زادبوم، رئیس کل سازمان توسعه تجارت ایران از مجموع 4هزار میلیارد تومان منابع مندرج در بسته حمایت از صادرات غیرنفتی سال1399 در قالب تسهیلات سرمایه در گردش صادراتی، 3300میلیارد تومان با نرخ های ترجیحی به 200بنگاه صادراتی پرداخت شده است.

شاخص های انتخاب شده این بنگاه ها از سوی سازمان توسعه تجارت به گفته مدیرکل دفتر توسعه خدمات بازرگانی این سازمان، نخست میزان صادرات در سه سال گذشته، دوم گروه های کالایی صادراتی، سوم گروه فراوریی و غیرفراوریی و چهارم، ایفای تعهد ارزی است.

به گزارش رئیس سازمان توسعه تجارت، برمبنای شاخص های یادشده پفراینده 137مجموعه صادراتی که اهلیت صادراتی آن ها به وسیله سازمان توسعه تجارت ایران احراز شده و تعهدات ارزی خود را براساس دستورالعمل های موجود ایفا نموده اند، در بانک های عامل در دست آنالیز است که در صورت احراز اهلیت اعتباری آنها، بانک های عامل درخصوص پرداخت تسهیلات اقدام خواهند کرد.

بعلاوه به گفته زادبوم، 55متقاضی به علت عدم ایفای تعهدات ارزی حاصل از صادرات یا نداشتن عملکرد صادراتی، حائز شرایط دریافت تسهیلات نیستند، 50بنگاه صادراتی هم به علت عدم احراز اهلیت اعتباری به وسیله بانک های عامل پیروز به دریافت تسهیلات سرمایه در گردش صادراتی نشده اند.

50درصد بنگاه های ثبت نامی وام گرفته اند

به گفته احسان قمری 50درصد بنگاه های ثبت نامی وام دریافت نموده اند. مدیرکل دفتر توسعه خدمات بازرگانی سازمان توسعه تجارت تاکید نمود: در حال حاضر جهت ثبت نام صفی وجود ندارد و کلیه صادرنمایندگانی که در سامانه ثبت نام نمایند، کمتر از 7روز کاری صلاحیت شان آنالیز و سپس به بانک های عامل اعلام می گردد. ولی متاسفانه صادرنمایندگان در بانک های عامل در ارائه تسهیلات معطل می شوند.

به گزارش سازمان توسعه تجارت هم فرآیند ارائه درخواست دریافت تسهیلات سرمایه در گردش صادراتی با نرخ های ترجیحی و از منابع صندوق توسعه ملی کاملا الکترونیکی و برخط بوده و متقاضیان می توانند با مراجعه به سامانه بهین یاب نسبت به ثبت تقاضای خود اقدام نمایند.

قمری نام کرد: صادرنمایندگان هنگام ثبت نام در سامانه بهین یاب باید همزمان در سامانه سپیدار و سامانه پردازش یکپارچه درخواست های اعتبار ریالی که ذیل سایت سازمان توسعه تجارت است، ثبت نام نمایند. به گفته وی صادرنمایندگان صرفا در این سامانه باید نام و تعیینات و شناسه ملی خود را وارد نمایند. وی اضافه کرد: از خرداد 1399 که سامانه بهین یاب ایجاد شده است تا به امروز 518صادر نماینده ثبت نام نموده اند.

به گفته قمری از میان واحد های ثبت نامی، 98درصد واحد های فراوریی، صادراتی و 2درصد واحد های غیرفراوریی هستند. براین اساس هم عمده درخواست نمایندگان واحد های فراوریی، صادراتی هستند و عمده دریافت نمایندگان تسهیلات موجود هم این گروه هستند.

وی با اشاره به اینکه بیشترین صادرنمایندگانی که ثبت نام نموده اند از استان تهران بودند، اضافه کرد: از استان تهران 47صادر نماینده، از استان اصفهان 39صادر نماینده، از خراسان رضوی 35صادر نماینده و از آذربایجان شرقی 30صادر نماینده درخواست تسهیلات نموده اند.

مدیرکل دفتر توسعه خدمات بازرگانی سازمان توسعه تجارت در مورد حداکثر مبلغ وام پرداختی به هر صادرنماینده اعلام نمود: حداکثر وام پرداختی با توجه به محدودیت منابع، 80میلیارد تومان است که 40میلیارد تومان از منابع بانکی و 40میلیارد تومان از صندوق توسعه ملی تامین می گردد. به گفته وی این وام با نرخ ترجیحی 5/ 14درصد ارائه می گردد.

قمری با اشاره به اینکه آنچه تا به امروز پرداخت شده براساس منابع اقتصادی سال 99 است، گفت: برای سال 1400 هم 4هزار میلیارد تومان منابع در نظر گرفته شده که 2هزار میلیارد تومان از شبکه بانکی و 2هزار میلیارد تومان از صندوق توسعه ملی تامین خواهد شد، اما این مبلغ هنوز از سوی ستاد اقتصاد مقاومتی تصویب نشده است.

قمری با اشاره به اینکه دوره بازپرداخت ها دوساله است، در پاسخ به این سوال که با توجه به محدود بودن منابع، متقاضیان تازه چگونه می توانند از تسهیلات بسته حمایتی استفاده نمایند، گفت: بابت پرداخت تسهیلات به گروه های تازه که خواستار دریافت تسهیلات هستند، نگرانی نداریم. ضمن اینکه سازمان در پی رایزنی برای افزایش سقف پرداخت ها و بعلاوه سقف ارائه منابع تسهیلاتی به صادرنمایندگان است.

وی بعلاوه گفت: این طرح در سال 98 اجرا نشد و از سال 99 شروع شد و مبنای آن تشویق صادرنمایندگان خوشنام و متعهد بود؛ اعم از صادرنمایندگانی که صرفا بنگاه تجاری دارند یا صادرنمایندگانی که فراوری نماینده هم هستند. در همان سال هم ما با 11بانک عامل قرارداد سپرده گذاری امضا کردیم. به این ترتیب اهلیت اعتباری صادرنمایندگان را بانک ها اعلام می نمایند.

علی رضا ساعدی، عضو هیات عامل صندوق توسعه ملی و معاون سرمایه گذاری خارجی هم درگفت وگو با دنیای اقتصاد ضمن اینکه رویکرد تازه سازمان توسعه تجارت در امر ارائه تسهیلات را گامی به جلو خواند، نام کرد: اصولا یکی از چالش های عمده در جریان پرداخت تسهیلات مقرون به صرفه به گروه های مختلف از جمله صادرنمایندگان عدم آنالیز اثرات ارائه این تسهیلات است.

وی اضافه کرد: امروز موضوع اهلیت سنجی افراد و صاحبان مشاغل یک قدم رو به جلو است که بانک ها و سازمان توسعه تجارت در پیش گرفته اند. اثرات این تسهیلات در چه حوزه هایی بوده است؟ در جریان صادرات کدام محصول با اعطای وام به نتایج رو به جلو پیش رفته ایم؟ در مجموع این سیاست انگیزشی منجر به افزایش کل صادرات شده است؟

ساعدی تاکید نمود: مشکل عدم راستی آزمایی مشکل امروز و دولت حاضر نیست؛ ما در تمام دولت های پیشین هم با این مشکل روبه رو بوده ایم و متاسفانه پاسخی دریافت نشده است. تا به امروز تسهیلات فراوانی از صندوق در راستای افزایش اشتغال، توسعه تجارت و تقویت و رشد فراوری ارائه کردیم، ولی نتایج اعطای این تسهیلات میزان گیری نشده است.

وی اضافه کرد: امروز حتی تعیین نیست دولت چه رشته فعالیت هایی را هدف قرار داده و به آن ها تسهیلات می دهد تا بتوان نتایج آن ها را آنالیز کرد. اصولا به کالا هایی که ارزش اضافه کرده بیشتری دارند باید تسهیلات بیشتری اعطا گردد، ولی تعیین نیست این اتفاق می افتد یا نه؟

به گفته ساعدی به رغم تسهیلات متعدد، در یک دهه اخیر ترکیب صادراتی ایران تغییری ننموده است و این موضوع جای سوال دارد.