یلدا؛ شب نشینی با خورشید - اکسپرس بلاگ

جشن شب یلدا جشنی است که 7 هزارسال پیشینه تاریخی دارد. این جشن هر ساله به عنوان یک سنت باستانی میان ایرانیان برگزار می گردد. این جشن دیرینه تا به حال میان ایرانی ها مرسوم بوده و این رسم همچنان زنده مانده است.

مرنامی که در شب یلدا برگزار می گردد یک سنت باستانی است. ایرانیان در این روز دور هم جمع می شوند و جشن می گیرند. در این جشن ایرانیان خوراکی های مختلف و مفیدی می خورند. قصه گویی پدربزرگ ها و مادربزرگ ها هم چاشنی این جشن را بیشتر کرده است.

معرفی شب یلدا

یلدا یکی از کهن ترین جشن های ایران باستان است. مرنامی که در نخستین شب بلند زمستان و بلندترین شب سال برپا می کنند سابقه یی بسیار طولانی داشته و به ایزد مهر مربوط می گردد.

یکی از دلایل برگزاری این جشن، شب زایش میترا یا مهر است. مهر به معنای خورشید است و تاریخ پرستش آن در میان ایرانی ها و آریایی ها به پیش از دین زرتشت بازمی گردد. پیروان میتراییسم این جشن را از زمان های بسیار دور برگزار می کرده اند.

واژه یلدا به معنای زایش روز و تولد است. ایرانیان باستان بر این باور بودند که فردای شب یلدا با طلوع خورشید، روزها بلندتر می شوند و تابش نور ایزدی بیشتر می گردد. آنها آخر پاییز و اول زمستان را شب تولد خورشید خوانده و برای آن جشنی بزرگ بر پا می کردند. در این روز مردم به استراحت می پرداختند و تعطیل عمومی بود.

برخی معتقدند که مسیحیان جهان هم این جشن را با نام جشن تولد مسیح برگزار می کنند.

البته به این جشن، شب چله هم می گویند همان طور که از نام آن پیداست چهل روز از فصل زمستان را شامل می شوند که آغاز آن هفتم دی ماه و پایانش برابر است با شانزدهم بهمن که به آن چله بزرگ زمستان گویند.

یکی از آیین های دیرینه شب یلدا در ایران، گرفتن فال با دیوان حافظ است. مردم دیوان اشعار حافظ را با نیت شادکامی می گشایند. در برخی دیگر از جاهای ایران هم شاهنامه خوانی می کنند. امروز هم ایرانیان در سراسر جهان به خواندن شاهنامه و گرفتن فال حافظ می پردازند.

چله ایرانی، ساتورن رومی

ایرانیان و بسیاری از اقوام دیگر شب یلدا را جشن می گیرند. این مرنام از طریق ایران به قلمرو رومیان راه یافت رومیان از این جشن به عنوان ساتورن یاد می کنند. جشن ساترون پس از مسیحی شدن رومی ها هم اعتبار خود را از دست نداد و همچنان ادامه یافت.

خوراکی های سفره شب یلدا

آیین شب یلدا یا شب چله، خوردن آجیل مخصوص، هندوانه، انار و شیرینی و میوه های گوناگون است که همه جنبه نمادی دارند و نشانه برکت، تندرستی، فراوانی و شادکامی هستند.

اما شب یلدا فقط به میهمانی و دور هم نشینی ختم نمی گردد. میوه ها و خوردنی های شب یلدا هم رسوم خاص خود را دارد. این خوردنی ها علاوه بر اینکه یک رسم هستند، خاصیت های فراوان آن هم در نظر گرفته شده است.

سفره شب یلدا در آیین زرتشتی سفره میزد است. میزد به معنای میزبانی، سفره پذیرایی از میهمان بود. این سفره، از میوه های تر و خشک و آجیل که به اصطلاح زرتشتیان لرک بود نمایان می شد.

هندوانه و انار از میوه های شیرین، سرخ و پردانه شب یلدا هستند که خواص آن ها بی نظیر است.

هندوانه

از قدیم هندوانه یکی از میوه های سرخ شب یلدا در سر سفره ایرانی بوده است اما چرا هندوانه؟

هندوانه گرمای تابستان و حرارت را به یاد ما می آورد. هندوانه سرشار از ویتامین های A، B،C و انواع خواص دیگر است. به همین علت درقدیم بر این باور بوده اند که خوردن هندوانه شب یلدا موجب محافظت ما از بیماری و سرما خواهد بود.

انار

دانه ها قرمز موجود در انار خونساز و انرژی زا است به همین علت انار در سفره شب یلدا نماد شادی و زایش است. میوه ای که در قدیم از آن به عنوان میوه ای خون ساز یاد می شد.

در شب یلدا غیر از میوه، آجیل را هم سر سفره های ایرانی می توان دید. آجیل به عنوان سالم ترین تنقلات شناخته شده و دارای فیبر بالاست. آجیل شب یلدا شامل پسته، بادام، گردو، فندق است.

یلدا در استان های دیگر

مردم شیراز در شب یلدا به شب زنده داری می پردازند و برخی نیز بسیاری از دوستان و بستگان خود را دعوت می کنند. آنها در این شب سفره مانند سفره هفت سین نوروز پهن می کنند و در آن آینه را جای می دهند.

خوردنی های مردم شیرازگونه های بی شماری دارد. آجیل و تنقلاتی چون نخودچی، کشمش، حلواشکری، رنگینک و خرما و میوه هایی چون انار و به ویژه هندوانه خوراکی های این شب را تشکیل می دهند.

در اردبیل رسم است که مردم گندم برشته (قورقا) و هندوانه و سبزه و مغزگردو و نخودچی و کشمش می خورند.

در گیلان هندوانه را حتماً فراهم می کنند و معتقدند که هرکس در شب چله هندوانه بخورد در تابستان احساس تشنگی نمی کند و در زمستان سرما را حس نخواهد کرد. آوکونوس از میوه هایی است که خوردن آن در شب یلدا رواج دارد.

در آذربایجان مردم هندوانه چله می خوردند و باور دارند که با خوردن هندوانه سرما به تن آنها تاثیری ندارد.

منبع: میراث فرهنگی

گردآوری و تنظیم: تحریریه خبرنگاران

لطفا در نشر دانسته های خود کوشا باشید.

برداشت و استفاده غیرتجاری از مطالب این وب سایت، حتی بدون ذکر منبع آزاد است.