تکنولوژی و عرصه زنانه، آیا تکنولوژی دارای سوگیری های جنسیتی است؟ - اکسپرس بلاگ

وایسمن استاد دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه ملی استرالیا و استاد موسسه مطالعات جنسیتی در مدرسه اقتصاد لندن است. تغییرات تکنولوژیک و پیشرفت های حاصل از آن بسیاری از مناسبات و سامان های حیات بشری را دستشخوش تغییر کرده است اما زمانی که به جنسیت می رسیم، موضوع چگونه است؟ به عبارتی دیگر آیا تکنولوژی دارای سوگیری های جنسیتی است و آیا این ساحت در اختیار مردان واقع شده است؟ روابط جنسیتی در میان تحولات حاصل از تکنولوژی چه جایگاهی دارند؟

در بخشی از توضیح پشت جلد کتاب می خوانیم: بسیاری از فمینیست ها انحصار مردانه در تکنولوژی را منبع مهم قدرت مردان، و ضعف مهارت های تکنولوژیک زنان را عاملی مهم در وابستگی زنان دانسته اند. این کتاب کوششی است در راه ارائه رویکردی منسجم برای تحلیل روابط متقابل جنسیت و تکنولوژی. جودی وایسمن می کوشد تحلیل فمینیستی تازه ای عرضه کند؛ تحلیلی که در آن از یک سو با تعیّن گرایی تکنولوژیک مخالفت می شود و از سوی دیگر این آموزه که استفاده انسان ها از تکنولوژی است که اثرات مفید و مخرب آن را معین می کند، به چالش کشیده می شود. پیشنهاد او دفاع از رویکرد شکل گیری اجتماعی است که طبق آن، تکنولوژی همواره شکلی از معرفت، نوعی شیوه عمل و محصولی اجتماعی است. درنتیجه، تکنولوژی محصول تعارض ها و مصالحه هاست و تبعات آن تا حد زیادی به توزیع قدرت و منابع میان گروه های مختلف جامعه وابسته است.

وایسمن در این کتاب با استفاده از ادبیات فمینیستی و جامعه شناختی به بررسی تکنولوژی چه در تعریف و چه در رشدش به مثابه امری همراه با سوگیری مردانه می پردازد. همانطور که مترجم در یادداشت خود بر کتاب به درستی اشاره می کند با این که کتاب در خاتمه قرن بیستم نوشته شده و در نتیجه مواردی مانند بازی های رایانه ای و گوشی های هوشمند را مد نظر نداشته است اما تحلیل های وایسمن به میزان ای عمیق است که بتواند شامل پیشرفت های کنونی هم شود. علاوه بر این او ده سال پس از انتشار این کتاب، کتاب دیگری با نام تکنوفمینیسم نوشته است که ادامه مواجهه فمینیسم با تکنولوژی است که در این اثر آن را شروع کرده بود.

او در فصول مختلف کتاب به بررسی تکنولوژی های مربوط به کار دستمزدی، تولیدمثل، خانه داری، طراحی شهری و حمل ونقل می پردازد و در هر فصل نقش مناسبات جنسیتی در شکل گیری و توسعه تکنولوژی و هم نقش تکنولوژی در حفظ یا تغییر این مناسبات را مورد نقد و بحث قرار می دهد. کتاب در شش بخش اصلی و یک نتیجه سامان یافته است. نقدهای فمینیستی بر علم و تکنولوژی، تکنولوژی تولید: کار جنستی آفریدن، تکنولوژی تولید مثل: وانهادن به مردان، تکنولوژی های خانگی: کار کم کن یا اسیر کن؟، محیط ساخته شده: جایگاه زنان، فضای جنسیتی و تکنولوژی به مثابه فرهنگ مذکر.

نویسنده در فصل نخست کتاب به سراغ مرور نظریه های فمینیستی درباره علم و تکنولوژی می رود و با مرور نظریه های مربوط به علم استدلال می کند که نقد فمینیستی از علم به سادگی نمی تواند به چشم انداز فمینیستی درباره تکنولوژی انتقال پیدا کند. یعنی گرچه میان این دو توازن های قابل توجهی وجود دارد اما لازم است تکنولوژی را چیزی بیش از کاربرد علم درک کنیم. نویسنده در فصل دوم به قلمرو کار وارد شده و نقش و تاثیر تکنولوژی های تولید بر تفاوت های جنسی در قلمرو کار دستمزدی را ارزیابی می کند و در ادامه نگاهی به میزان اختلافات حاصل از آن و روابط جنسیتی در محل کار می اندازد و نشان می دهد که این امر به طرز عمیق بر جهت و سرعت حرکت تحول تکنولوژیک تاثیر است. به باور او تکنولوژی های نو مرتبط با زایایی زیست شناختی انسانی است که در سال های اخیر فمنییست ها از منظر فکری و سیاسی به آن معترض بوده اند.

در فصل سوم نویسنده به سراغ تکنولوژی در بستر پزشکی غربی می رود و رابطه تولید مثل و پیشرفت های تکنولوژیک و نسبت آن با زنان را پی می گیرد. در فصل چهارم نویسنده تمرکز خود را بر تاثیرات تغییرات تکنولوژیک بر کار زنان در خانه گذاشته است و تاثیرات تکنولوژی بر خانه های پسا صنعتی را مورد توجه قرار می دهد. در بخش اول فصل پنجم نویسنده استدلال می کند که تفاوت های جنسیتی به معنای دقیق کلمه در خانه ها بازسازی می شوند و این امر به مثابه بخشی از تمامی ساختار نظام شهری وجود دارد که یک نمونه مورد اشاره در این فصل تکنولوژی حمل و نقل است. در فصل ششم نویسنده با استفاده از مضامین چهار فصل اول تحلیلی از تکنولوژی به مثابه فرهنگی مذکر ارائه می کند و بیان می کند که پیوند نزدیکی بین تکنولوژی و ایدئولوژی مسلط مردانه وجود دارد. نویسنده در بخش نتیجه گیری تاکید می کند که لازم نیست شناخت خصلت عمیقا جنسیتی شده تکنولوژی منجر به بدبینی سیاسی یا نفی کلی تکنولوژی های موجود شود.

مواجهه فمینیسم با تکنولوژی به قلم جودی وایسمن با ترجمه نوشین شاهنده در 296صفحه، شمارگان 700 نسخه و قیمت 55 هزار تومان به همت انتشارات کرگدن در اختیار علاقه مندان قرار گرفته است.

گردشگری: دور زمین: سفر به دور زمین هیچوقت اینقدر آسون نبوده!