خطاهای شناختی - برچسب زدن - اکسپرس بلاگ

همواره با نگاه کردن به اطرافمان واقعیت را نمی بینیم. در واقع آنچه که از وقایع اطرافمان درک می کنیم تحت تاثیر خطاهای شناختی قرار می گیرند که در اثر مرور زمان و تجربیات گذشته در ذهن ما شکل گرفته اند. گویی عینکی نامرئی به چشم داریم که مانع انعکاس واقعیت در ذهن ما می گردد. یکی از این تحریف های شناختی خطای شناختی برچسب زدن نام دارد که همانند سایر تحریفات شناختی مانع از شناخت منطقی ما از وقایع می گردد و در نتیجه احساسات ناخوشایند را در ما تقویت می نماید که می تواند به ما، شادی هایمان و روابط مان صدمه بزند. آشنایی با خطاهای شناختی به ما در اصلاح آن یاری می نماید.

تعریف خطاهای شناختی

انسان در طی سالهای رشد خود بنا بر تجربه ها و گاه یادگیری های زیانبار قواعدی وضع می نماید که ممکن است انعطاف ناپذیر بوده و در بسیاری از موارد به داده هایی که ذهن از جهانی اطرافش دریافت می نماید فرم داده و آنها را باب میل خود تغییر می دهند. خطاهای شناختی مثل آینه و یا دوربینی هستند که اشکال را به همانگونه که هستند باز نمایی نمی نمایند، بلکه شکلهای عجیب و غریبی از اشیاء را نشان می دهند. این تحریفات شناختی یا الگوهای تفکر غیرمنطقی در فرد نهادینه شده اند و باعث می شوند که فرد درک درست و منطقی از مسائل نداشته باشد. این الگوهای تفکر اغلب افکار و احساسات منفی را تقویت نموده و مداومت در داشتن این نگرش منفی نسبت به خود، آینده و جهان باعث اضطراب و افسردگی و بیماری های روانی می گردد. یکی از این خطاهای شناختی خطای شناختی برچسب زدن نام دارد.

خطای شناختی برچسب زدن به خود و دیگران

برچسب زدن به خود: با این خطای شناختی افراد صفات کلی منفی را به خود یا دیگران نسبت می دهند. مثلا من دوست داشتنی نیستم یا او بی لیاقت است. برچسب زدن شکل حاد تفکر همه یا هیچ است. مثلا به جای این که فرد بگوید اشتباه کردم به خود برچسب منفی می زند و می گوید: من بازنده هستم. من نادان هستم. من یک فرد شکست خورده هستم. برچسب زدن عملی غیرمنطقی است زیرا این برچسب های غیرواقعی با اعمال شما در واقعیت تفاوت دارد. انسان وجود دارد اما بازنده و نادان به این شکل وجود ندارند. این برچسب ها تجربه های بی فایده ای هستند که منجر به خشم، اضطراب، دلسردی و کمی عزت نفس می گردد. افرادی که دچار افسردگی هستند، تمایل زیادی دارند که نام ها و القابی به خود دهند. آنها خود را تنبل، بی عرضه، و نظایر آن می نامند یا حادثه ای را بدبختی به حساب می آورند.

برچسب زدن به دیگران: گاه خطای شناختی برچسب زدن متوجه دیگران است. هر روز در جامعه با افراد بسیاری رو به رو شده و می شویم. در این روبرو ها اغلب به خود اجازه قضاوت و برچسب زنی می دهیم. مثلا فلان شخص معتاد است یا بهمانی گداست! در اینجا سوالی مطرح می گردد و آن هم این است که آیا می توان صرفا با توجه به ویژگی های شخصیتی در خصوص کسی قضاوت کرد؟ در روانشناسی اجتماعی به قضاوت در خصوص افراد تنها با توجه به ویژگی های شخصیتی آنها خطای بنیادی برچسب زدن می گویند. این خطای بنیادی باعث می گردد افراد قضاوت نماینده شرایط محیطی فرد را در نظر نگیرند. حال آنکه شرایط محیطی نقش بسیار مهمی در واکنش افراد دارد.

به عبارت دیگر خطای شناختی برچسب زدن سوگیری و گرایش متداولی است که افراد در توصیف و تبیین علل رفتار اجتماعی یک نفر، نقش عوامل شخصیتی یا ویژگی های پایدار او را مهم تر از صرف واکنش او به موقعیت های محیطی اش برآورد می نماید. علت وجود خطای بنیادی این است که اغلب افراد، به عنوان مشاهده گر، این واقعیت را نادیده می گیرند که هر فرد، بسته به موقعیت پیش رو، نقش های اجتماعی متعددی را ایفا می نماید که دیگری ممکن است تنها شاهد یکی از آنها باشد. بدین سان اهمیت موقعیت های اجتماعی در تبیین رفتار یک فرد به سادگی نادیده می گردد. برای مثال وقتی کسی در مخالفت با نظر شما حرفی می زند ممکن است او را متکبر بنامید. بعد احساس می کنید مشکل، به جای رفتار یا اندیشه اشتباه شما، شخصیت یا جوهر و ذات اوست. در نتیجه او را به کلی بد قلمداد می کنید و در این شرایط فضای مناسبی برای ارتباط سازنده ایجاد نمی گردد.

برای آشنایی با سایر خطاهای شناختی و نیز چگونگی اصلاح آن برای داشتن احساس بهتر به مقاله زیر مراجعه نمایید:

خطاهای شناختی چه هستند و چگونه اصلاح می شوند؟

گروه روانشناسی خبرنگاران