پوکی استخوان چیست؟ علل و روش درمان آن - اکسپرس بلاگ

شاید عده ای با شنیدن مشکل پوک شدن استخوان به این فکر نمایند که اگر به این اختلال دچار شوند، روزی مانند یک فنجان شکسته خواهند شد که چسباندن تکه هایش کار سختی ست. فکر خوبی ست؛ پوکی استخوان هم می تواند شبیه فنجان شکسته باشد؛ ولی با این تفاوت که وقتی فنجان می شکند، اغلب از جمع کردن تکه های شکسته و چسباندنشان به هم منصرف می شویم؛ اما هنگام آسیب دیدگی استخوان چنین نیست.

ما هیچ وقت نمی توانیم شکستن فنجان را پیش بینی و از آسیب تماشا آن جلوگیری کنیم؛ اما مشکل ضعیف شدن استخوان ها را می توانیم پیش بینی و از دچارشدن به آن تا حد زیادی جلوگیری کنیم. در این مطلب از بلاگ خبرنگاران به صورت کامل می فهمید که علایم پوکی استخوان چیست و روش های درمان آن را یاد خواهید گرفت. اگر دلتان نمی خواهد مثل فنجان شکسته باشید، خواندن این مطلب را از دست ندهید.

پوکی استخوان چیست؟

پوکی استخوان چیست؟ از دیدگاه علمی جامعه پزشکان، داخل استخوان های سالم فضاهای کوچکی شبیه به لانه زنبور وجود دارد. زمانی که فردی دچار عارضه پوکی استخوان می گردد، اندازه این فضاها افزایش پیدا می نماید. در این حالت، به مرور زمان استحکام و قدرت استخوان ها کاهش پیدا می نماید و قسمت بیرونی استخوان ها ضعیف تر، نازک تر و شنماینده تر می گردد.

به زبان ساده، ضعیف شدن استخوان ها و تحلیل رفتن استحکامشان، علت اصلی پوکی استخوان است. این عامل اندازه شکستگی را افزایش می دهد و می تواند به مسائل متعددی از جمله درد یا مشکل هنگام حرکت منجر گردد.

بدن طی سال ها استخوان هایش را ترمیم می نماید؛ اما زمانی که نتواند ترمیم و بازسازی استخوان ها را به برترین شکل انجام دهد یا مواد معدنی کافی در اختیار نداشته باشد، طی سال ها استخوان ها از دست می روند. این اتفاق هیچ علامتی به همراه ندارد که بگوید چنین اتفاقی برای شما در حال رخ دادن است.

درست است که از دست دادن استخوان در بدن هیچ علامتی ندارد؛ اما ما که می دانیم مسئله ای به نام پوکی استخوان هم وجود دارد. برای این که از تحلیل رفتن استخوان ها تا حد زیادی جلوگیری کنیم و مانع از آسیب تماشا استخوان ها شویم، بهتر است یک سبک زندگی سالم پیش بگیریم.

جالب است بدانید، این مشکل در هر سنی ممکن است رخ دهد؛ اما در افراد مسن تر، به ویژه زنان، این مشکل بیشتر به چشم می خورد. طبق آمار به دست آمده، از حدود 10 میلیون انسان، حداقل 80 درصد کسانی که به مشکل پوکی استخوان دچارند، زن هستند. اما چرا؟

کارشناسان معتقدند استخوان های زنان سبک تر و متراکم ترند و چون بعد از دوران یائسگی دچار تغییرات هورمونی می شوند، از دست دادن توده استخوانی در زنان تسریع پیدا می نماید. کسانی که به عارضه پوکی استخوان مبتلا هستند، هنگام انجام فعالیت هایی مانند ایستادن یا راه رفتن بیشتر در معرض شکستگی هستند.

شایع ترین استخوان هایی که درگیر این مشکل می شوند، دنده ها، استخوان لگن، مچ دست و ستون فقرات هستند. اگرچه تمام استخوان های بدن می توانند تحت تاثیر این بیماری قرار بگیرند؛ اما این نواحی خطرات بیشتری در پی دارند. حتی در افراد مسن، شکستگی لگن خطرات بیشتری در پی دارد.

هنگامی که استخوان لگن آسیب می بیند، بی حرکت ماندن برای مدت طولانی در طی گذراندن فرایند بهبودی، می تواند عوارض مرگ باری مثل لخته شدن خون یا حتی ذات الریه را در پی داشته باشد.

علایم پوکی استخوان چیست؟

همان طور که می دانید، بدن به صورت دائم در حال بازسازی خودش، به ویژه استخوان هاست. مانند پوست بدن که سلول های تازه جای سلول های مرده را می گیرند تا زخم ها بهبود یابند، استخوان ها هم این گونه اند. بدن همیشه استخوان های قدیمی و آسیب دیده را بازسازی می نماید و استخوان تازه نفس تحویل می دهد.

این روند در دوران جوانی و کودکی سریع تر است و باعث می گردد استخوان ها بزرگ تر و قوی تر شوند؛ اما زمانی که روند رشد بدن تا حدودی کاهش پیدا کند (معمولا در اوایل یا اواسط 30 سالگی به بعد)، بازسازی بدن به تدریج با سرعت کم تری انجام می گیرد، روند بازسازی استخوان تغییر می نماید و استخوان های تازه با سرعت کم تری جایگزین استخوان های قدیمی می شوند.

پوکی استخوان معمولا علائمی به همراه ندارد؛ اما بعد از گذشت مدت زمانی، ممکن است وجودش را با علائمی مانند کمردرد، کوتاه شدن قد یا خمیدگی اعلام کند. در بعضی افراد این عارضه با شکستگی استخوان که معمولا در ستون فقرات یا لگن اتفاق می افتد، بروز پیدا می نماید.

زمانی که فردی دچار پوکی استخوان شدید باشد، حتی فشار طبیعی روی استخوان ها مثل نشستن، ایستادن، سرفه کردن یا حتی در آغوش گرفتن هم می تواند منجر به شکستگی دردناک گردد. به همین علت، می گوییم اولین شکستگی می تواند احتمال شکستگی های بعدی را افزایش دهد.

در مراحل اولیه ای که افراد به چنین مسئله ای دچار می شوند، با هیچ علائم هشداردهنده ای روبه رو نمی شوند؛ زیرا پوکی استخوان دردی نیست که خودش را با هشدار نشان دهد. امان از دست پوکی استخوان! با این که این عارضه تا مدت ها پنهان می ماند؛ اما اگر علائم زیر را در خودتان دیدید، این احتمال وجود دارد که شما هم دچارش شده باشید.

· عقب رفتن لثه

زمانی که فک در حال از دست دادن استخوان باشد، لثه ها عقب نشینی می نمایند. برای این که از شرایط استخوان های فکتان اطلاع داشته باشید، می توانید از پزشک معالجتان بخواهید سلامت استخوان های فک شما را ارزیابی کند.

· داشتن ناخن های ضعیف و شنماینده

استحکام ناخن ها می تواند یکی از نشانه های سلامت استخوان باشد؛ اما برای تشخیص سلامت استخوان ها به وسیله ارزیابی ناخن ها باید عواملی مانند قرارگرفتن ناخن در معرض دمای بسیار گرم یا سرد، استفاده منظم از لاک پاک کن یا استفاده از ناخن مصنوعی و غیره را هم مد نظر قرار دهید.

· ضعف در قدرت گرفتن

طبق مطالعه انجا م شده روی زنانی که دچار یائسگی شده اند، محققان به این موضوع پی برده اند که استحکام پایین استخوان های دست با چگالی پایین استخوان ها ارتباط تناتنگی دارد. به همین علت، ضعف در قدرت گرفتن که در زنان بسیار شایع تر است، خطرات پوکی استخوان از جمله شکستگی را در پی دارد.

اگر این علائم را ندارید؛ اما در سابقه خانودگی تان افرادی هستند که دچار پوکی استخوان شده اند، بهتر است با پزشک معالجتان در میان بگذارید تا با یک ارزیابی، خطر ابتلا به این عارضه را کاهش دهد و بتوانید به موقع درمان را آغاز کنید؛ نه زمانی که کار از کار گذشته است. به قول فردوسی، نوش دارو بعد از مرگ سهراب!

علایم پوکی استخوان شدید

بدون تشخیص به موقع و آغاز درمان مناسب، پوکی استخوان می تواند بدتر و حتی خطرناک تر گردد. همان طور که استخوان ها نازک تر و ضعیف تر می شوند، خطر شکستگی هم افزایش پیدا می نماید. با افزایش خطرات پوکی استخوان، کوچک ترین اتفاقی می تواند باعث شکستگی گردد؛ مثل شکستگی ناشی از زمین خوردن یا حتی سرفه و عطسه شدید!

علت اصلی پوکی استخوان چیست؟

همان طور که اشاره شد، بدن همیشه در حال ترمیم و بازسازی استخوان هاست؛ به ویژه در دوران کودکی. با این حال خطر ابتلا به پوکی استخوان در هر سنی وجود دارد و مرد و زن یا پیر و جوان نمی شناسد. با این که هم مردان و هم زنان می توانند به این بیماری دچار شوند؛ اما این شرایط در زنان شایع تر است.

علت پوکی استخوان در زنان اغلب به علت تغییرات هورمونی ست که با افزایش سن ایجاد می گردد. در کنار این تغییرات، تغذیه ناسالم و عدم مصرف کافی مواد غذایی حاوی کلسیم و ویتامین D هم خطر ابتلا به آن را چند برابر می نماید.

عوامل افزایش خطر ابتلا به پوکی استخوان

• سن بالا؛
• یائسگی قبل از 45 سالگی؛
• برداشتن تخمدان ها قبل از 45 سالگی؛
• تستوسترون (testosterone) پایین در مردان؛
• استروژن (estrogen) پایین در زنان؛
• استعمال سیگار و دخانیات؛
• داشتن سابقه خانوادگی پوکی استخوان؛
• مصرف مکرر نوشیدنی های الکلی؛
• مصرف داروهای کاهش دهنده سطح هورمون در بدن؛
• عدم انجام فعالیت بدنی منظم و کافی؛ به ویژه ورزش های تحمل وزن مانند پیاده روی.

علاوه بر موارد ذکرشده در بالا، بعضی عوامل دیگر هم که مربوط به اختلالات درون بدن هستند می توانند خطر ابتلا به پوکی استخوان را در افراد افزایش دهند.

• نارسایی کلیه ها؛
• کمبود ویتامین D؛
• دیابت؛
• پرکاری تیروئید؛
• پرکاری پاراتیروئید؛
• روماتیسم مفصلی؛
• زوال عقل؛
• سابقه سرطان سینه؛
• سفتی مخاط (cystic fibrosis)؛
• بیماری کم خونی داسی شکل (sickle cell disease)؛
• بیماری التهابی روده یا بیماری سلیاک (Coeliac disease).

راه های پیشگیری از پوکی استخوان چیست؟

عوامل زیادی وجود دارند که نمی توان تمام آن ها را تحت کنترل خود درآورد و به نوعی تغییرناپذیرند. عواملی مانند بالارفتن سن، داشتن سابقه خانوادگی و مواردی از این قبیل؛ اما هستند عواملی که می توان تسلط کامل بر آن ها داشت و آن ها را تغییر داد؛ مانند رژیم غذایی. بعضی از برترین راه های پیشگیری از پوکی استخوان را در ادامه به شما معرفی نموده ایم.

• دریافت روزانه کلسیم و ویتامین D به میزان کافی، (مصرف روزانه 1000 میلی گرم کلسیم برای زنان قبل از یائسگی و 1200 میلی گرم در روز برای کسانی که این دوران را پشت سر گذاشته اند)؛
• انجام تمرینات تحمل وزن مانند پیاده روی، دویدن، رقصیدن و مشابه آن ها؛
• ترک سیگار؛
• کاهش و در صورت امکان ترک مصرف نوشیدنی های الکلی؛
• کاهش مصرف نوشابه؛

شاید خودتان متوجه نباشید؛ اما با رعایت همین چند نکته ساده تا حد زیادی خطر ابتلا به چنین عارضه ای را در خودتان به تاخیر می اندازید. اگر با رعایت همه جوانب احتیاط به پوکی استخوان دچار شدید، ضروری است در کنار برنامه درمانی که به وسیله پزشکتان در نظر گرفته شده است؛ یک رژیم غذایی را که به تقویت استخوان هایتان یاری می نماید، در نظر بگیرید.

برای حفظ سلامت استخوان هایتان، باید در رژیم غذایی روزانه تان مصرف مواد مغذی را هم جای دهید. مهم ترین مواد معدنی که مانند یک اکسیر حیاتی برای استخوان ها هستند، می توان به ویتامین D و کلسیم اشاره نمود. بدن برای حفظ استحکام و قدرت استخوان ها به کلسیم و برای جذب کلسیم به ویتامین D احتیاج دارد.

فکر نکنید تنها با مصرف کلسیم و ویتامین D استخوان هایتان مثل فولاد محکم خواهند شد؛ نه، بدن شما به سایر مواد مغذی هم برای سلامت استخوان ها و جلوگیری از پوکی استخوان احتیاج دارد. مواد معدنی مثل پروتئین ها، منیزیم، ویتامین K و روی.

توجه داشته باشید اگر نمی توانید برنامه غذایی مناسبی متناسب با احتیاج بدنتان در نظر بگیرید، بهتر است با پزشکتان مشورت کنید تا برترین رژیم غذایی را برایتان در نظر بگیرد. همان طور که می دانید، زیادی هر چیزی مضر است؛ مصرف زیاد ویتامین ها و مواد معدنی هم به این صورت است. اگر در مصرف هر کدام از مواد مغذی زیاده روی گردد، نتیجه عکس خواهد داد.

ورزش های مناسب برای جلوگیری از پوکی استخوان

تغذیه سالمی که تمام مواد معدنی مورد احتیاج برای سلامت استخوان ها را در خود جای داده است، به تنهایی کافی نیست. در کنار مواد غذایی مقوی، ورزش هم از اهمیت بالایی برخوردار است؛ به ویژه ورزش های تحمل وزن.

• پیاده روی؛
• دویدن؛
• شنارفتن (Pushups)؛
• دمبل زدن؛
• و…

این تمرینات به قوی ترشدن بدنتان یاری می نمایند و این پیام را به بدنتان منتقل می نمایند که بافت استخوانی تازهی تشکیل دهد و استخوان هایتان را تقویت کند. با این که ورزش برای سلامت استخوان ها و بدنتان فواید زیادی در پی دارد؛ اما بهتر است قبل آغاز هر برنامه ورزشی تازهی با پزشکتان مشورت کنید.

داروی پوکی استخوان چیست؟

ابتلا به چنین بیماری اجتناب ناپذیر است؛ به همین علت، ممکن است لازم باشد در کنار پیروی از یک تغذیه سالم و مغذی، احتیاج به استفاده از داروی پوکی استخوان هم وجود داشته باشد. رایج ترین داروهایی که برای این بیماری تجویز می شوند، بیس فسفونات ها (bisphosphonates) هستند. این دسته از داروها برای جلوگیری از کاهش توده استخوانی برای افرادی که خطر ابتلا به پوکی استخوان در آن ها زیاد است، تجویز می شوند.

• آلندرونات فوزاماکس alendronate (Fosamax)
• ایباندرونیت بونیوا ibandronate (Boniva)
• ریزیدرونات اکتونل risedronate (Actonel)
• زولدرونیک اسید zoledronic acid (Reclast)

علاوه بر رایج ترین داروی پوکی استخوان که معرفی گردید، بعضی داروها و درمان های دیگر هم می توانند برای جلوگیری از تحلیل استخوان یا حتی تحریک رشد استخوان ها مورد استفاده قرار بگیرند.

تستوسترون (Testosterone)

تستوسترون درمانی در مردان می تواند به افزایش تراکم و استحکام استخوان ها یاری کند.

هورمون درمانی (Hormone therapy)

همان طور که طبق تحقیقات معین شده بود، علت پوکی استخوان در زنان در بیشتر مواقع مربوط به اختلالات هورمونی هنگام یائسگی ست. استروژن درمانی می تواند به توقف کاهش تراکم استخوان ها یاری شایانی کند؛ اما خطراتی هم در پی دارد.

متاسفانه استروژن درمانی با افزایش خطر لخته شدن خون، بیماری قلبی و انواع خاصی از سرطان ارتباط تنگاتنگی دارد. به همین علت می توان استروژن درمانی را یکی از خطرات پوکی استخوان دانست.

داروی رالوکسیفن Raloxifene (Evista)

این دارو با این که خطر لخته شدن خون را به همراه دارد؛ اما توانسته است فواید درمانی استروژن را بدون بسیاری از خطرات و عوارض ارائه دهد.

داروی دنوزوماب Denosumab (Prolia)

این دارو به صورت تزریقی مورد استفاده قرار می گیرد. پرولیا ممکن است در بین سایر داروها در افزایش استحکام استخوان ها امیدوارانه تر عمل کند.

داروی تری پاراتاید Teriparatide (Forteo)

این دارو که به صورت تزریقی مصرف می گردد، رشد استخوان ها را تحریک و در درمان پوکی استخوان یاری بسیاری می نماید.

داروی روموسوزوماب Romosozumab (Evenity)

این دارو بیشتر برای درمان زنانی استفاده می گردد که یائسگی را پشت سر گذاشته اند و خطر ابتلا به پوکی استخوان و شکستگی در آن ها زیاد است. مصرف این دارو با خطراتی همراه است؛ زیرا ممکن است خطر حمله قلبی یا حتی سکته مغزی را افزایش دهد. اگر سابقه چنین بیماری هایی را دارید، مصرف این دارو به هیچ وجه توصیه نمی گردد.

این که احتیاج است داروی پوکی استخوان مصرف کنید یا نه، پزشک شما تشخیص می دهد؛ پس، از مصرف خودسرانه دارو خودداری کنید و اگر مسئله ای داشتید، حتما به پزشک مراجعه کنید.

یک توصیه محبت آمیز

همان طور که اشاره شد، پوکی استخوان شرایطی ست که باعث می گردد استخوان ها نازک تر و شنماینده تر شوند. با بالارفتن سن توانایی و قدرت بدن برای ساخت استخوانی تازه کاهش پیدا می نماید؛ به همین علت با مسائلی مانند پوکی استخوان مواجهه می شویم. این عارضه با این که در زنان و افراد مسن شایع تر است؛ اما برای هر کسی می تواند اتفاق بیفتد و مرد و زن نمی شناسد.

این عارضه معمولا هیچ علائمی در پی ندارد؛ به همین علت شاید تا زمانی که دچار شکستگی در استخوان هایتان نشده اید، نتوانید این مشکل را تشخیص دهید. با این حال، در این مقاله از خبرنگاران بعضی از علائم هشداردهنده که ممکن است خبر از ابتلا به پوکی استخوان را بدهند، بیان شد.

اگر هر یک از علائمی که در این مقاله توضیح داده شده است در خودتان دیدید، حتما با پزشکتان در میان بگذارید. پزشکان با انجام بعضی آزمایش ها می توانند به راحتی تشخیص دهند که آیا شما دچار این مشکل شده اید یا نه. شما چه اطلاعات دیگری در رابطه با این بیماری دارید؟ راه چاره شما برای درمان پوکی استخوان چیست؟ لطفا در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.