از خصوصی سازی تا اختصاصی سازی؛ دولت آینده چه خواهد نمود؟

به گزارش اکسپرس بلاگ، خبرنگاران- کارشناسان مالی مسائل مالی، 5 دلیل را برای عدم توفیق خصوصی سازی در ایران برشمردند، عدم وجود یک راهبرد تعیین، دقیق و جامع برای خصوصی سازی، وجود نداشتن شفافیت لازم برای واگذاری بنگاه ها و شبهه ناک بودن آن ها، عدم وجود عزم و اراده لازم برای خصوصی سازی از سوی دولت، استفاده نکردن از تجربیات کشور های پیروز در این زمینه و دست آخر عدم توانمندسازی بخش خصوصی برای در اختیار دریافت مدیریت بنگاه ها و رصد نکردن اوضاع کارخانه ها بعد از واگذاری از جمله دلایل عدم پیروزیت خصوصی سازی در ایران است.

به گزارش خبرنگاران، وحید شقاقی شهری کارشناس مسائل اقتصادی با تاکید براین خصوصی سازی در ایران از شفافیت لازم برخوردار نبوده است، به خبرنگاران گفت:اینکه مکانیزم ارزش گذاری شرکت ها برچه مبنا و اصولی بوده، چگونگی آنالیز صلاحیت و اهلیت خریداران و عدم آنالیز دقیق حسن سابقه آن ها و همچنین مسائل پشت پرده ای که در جریان بوده، موضوعاتی بوده که مانع از ایجاد شفافیت در خصوصی سازی ها شده است.

وی توضیح داد: در کشور هایی که خصوصی سازی در آن ها با موفقیت همراه بوده، به طور معمول دولت کارخانه های ورشکسته را به قیمت 1 دلار به شخصی که اهلیت لازم را داشته با ارائه شروطی به صورت مذاکره ای واگذار می کردند و بعد از مشخص مدت زمانی به طور مثال ده ساله عمل کرد کاری آن شرکت را مورد آنالیز قرار می دادند.

این استاد دانشگاه بیان داشت: اما در کشور ها به هیچ عنوان چنین فرایند ای طی نشد و دقتی در واگذاری ها صورت نگرفت، قدر مسلم اگر نظارت دقیقی بر روی فرایند خصوصی سازی صورت می گرفت، امروز با این حجم از مسائل ناشی از این واگذاری های غلط روبرو نبودیم.

همچنین حسین راغفر استاد دانشگاه با بیان اینکه در بعضی از واگذاری ها شاهد هستیم، شرکت هایی که اوضاع خوبی داشتند از نظر اقتصادی و فراوریی، اما آن ها را زیان ده و ورشکسته جلو دادند، به خبرنگاران گفت: با این اقدام بنگاه های مورد نظر را به بهای بسیار پائینی خصوصی کردند، در صورتیکه آن ها میلیارد ها تومان ارزش داشتند، بعد از واگذاری این بنگاه ها یا تغییر شرایط دادند یا اینکه با بهای بسیار بالاتری فروخته شدند.

راغفر اذعان داشت: در این چند ساله نیز دولت به دنبال آن است تا شرکت های زیر مجموعه سازمان تامین اجتماعی را واگذار کند، این در حالیست که شرکت های مذکور در مالکیت دولت نیست که بخواهد برای آن ها تصمیم گیری کند، بلکه این بنگاه ها متعلق به مستمری بگیران تامین اجتماعی است و دولت حقی در واگذاری اینگونه از شرکت ها ندارد.

چرا خصوصی سازی در ایران مغلوب شد؟

مرتضی افقه کارشناس مسائل اقتصادی در مصاحبه با خبرنگاران با اشاره به اینکه خصوصی سازی یک معضل عظیم در اقتصاد ایران است، گفت: در حالی که طی دو دهه گذشته اعلام شد اقتصاد ایران باید به سمت خصوصی سازی حرکت کند، این موضوع عملاً یک تناقض عظیم را به وجود آورد، زیر از یک طرف ما طی این سال ها با اقتصاد دولتی روبرو بوده ایم، درحالی که دولت های مختلف ژست خصوصی سازی را به خود گرفته اند.

وی افزود: خصوصی سازی آداب و شرایطی دارد که به هیچ عنوان در کشور ما چنین موضوعی مهیا نیست، اما به شکل کاملاً تقلیدی از کشور هایی که دارای اقتصاد بازار بودند این کار را انجام دادیم، در حالی که به هیچ عنوان زیرساخت های انجام این کار را نداشتیم، نتیجه چنین امری نیز امروز کاملاً مشخص است، مسائلی که در کارخانه هایی مانند هفت تپه رخ داد و سوء استفاده های زیادی که از این موضوع انجام شد، خود گواه این موضوع است.

وی با تاکید بر اینکه خصوصی سازی نیازمند حاکمیت توسعه خواه است، یادآورشد: درحالی که که شما از خصوصی سازی واقعی صحبت می کنید، باید تمام ابزار و لوازم آن را فراهم کنید، در حالی که چنین چیزی در کشور ما وجود ندارد، تمام زیرساخت های فراوری و فضای کسب و کار به هیچ عنوان در کشور ما اوضاع مناسبی ندارد و با موانع بسیار زیادی روبرو است، این در حالی است که تلاشی برای بهبود این شرایط نیز دیده نمی گردد، از سویی زمانی که تمام سیاست های که به مرحله اجرا می رسد تماما ضد توسعه هستند، شما نمی توانید انتظار داشته باشید که خصوصی سازی معجزه کند، بنابراین در وهله اول باید تفکر توسعه خواه داشته باشد تا بر اساس آن بتوان خصوصی سازی را به پیش برد، متاسفانه چنین رویکردی در هیچ کدام از دولت ها وجود نداشت.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه مهم ترین شرط خصوصی سازی واقعی ایجاد رقابت در حوزه اقتصاد است، افزود: زمانی که شما می خواهید بنگاه های دولتی را به بخش خصوصی واگذار کنید، باید رقابت وجود داشته باشد تا برای این واگذاری جذابیت به وجود آید، اما شاهد آن هستیم این شرکت ها یا به شرکت های عظیم خصولتی واگذار شده اند یا به کسانی که با رانت صاحب یک بنگاه فراوریی یا خدماتی شده اند، به نوعی می توان خصوصی سازی هایی که در ایران اجرا شده را به اختصاصی سازی تشبیه کرد، این در حالی است که از این راه عده ای به منافع بسیار زیادی دست پیدا کردند.

افقه ادامه داد: متاسفانه قوانین موجود در کشور ایجاد نماینده انحصار است، زمانی که یک بنگاهی با هر عنوان خصوصی می گردد، به دلیل اینکه رقابتی وجود ندارد، آن فرد می تواند هرکاری دلش می خواهد انجام دهد و قیمت محصولات فراوریی را افزایش دهد، زیراکه انحصار در دستش است، در چنین شرایطی نمی توان از خصوصی سازی واقعی صحبت کرد و تمامی صحبت هایی که درباره خصوصی سازی شده همگی نمایش و شوآفی بیش نبوده، چرا که در عمل بیشتر خصوصی سازی های که اجرا شده جزء رانت و فساد، ثمره دیگری نداشته است.

وی گفت: افرادی که بنگا های صنعتی، خدماتی و فراوریی را از دولت تحویل می گیرند، خود به شرایط ناکارآمدی که وجود دارد، اذعان دارند، برای همین این راهبرد را در پیش می گیرند که بنگاه را به تعطیلی بکشاند و نیرو های کار آن را اخراج نمایند، در مقابل نیز چوب حراج به زمین و ماشین آلات کارخانه بزنند.

این اقتصاددان با بیان اینکه با روی کار آمدن اصول گرایان موفقیت خصوصی سازی در ایران امکان ندارد، اذعان داشت: با توجه به اینکه رویکرد این جناح در داخل یک نگاه محدود نگر است و نسبت به سیاست خارجی نیز دیدگاه انزوا طلبانه ای دارند عملاً با چنین تفکری نمی توان مسائل توسعه را پیش برد و طبعا با توجه به این موضوع، صحبت از خصوصی سازی واقعی شوخی ای بیش نیست.