هشدار: سن سکته پایین آمده

به گزارش اکسپرس بلاگ، یک مرگ ناگهانی، بدون هیچ علامت و نشانه ای، بدون هیچ سابقه بیماری. این مرگ خاموش، معمولا همه اطرافیان را در بهت و اندوه فرو می برد: چقدر جوان بود، سالم و سرحال... هیچ کس فکرش را هم نمی کرد!این روزها سکته قلبی، دیگر مختص پدربزرگ ها و مادربزرگ ها نیست. حالا دیگر، جوان های بیست و چند ساله هم سکته می نمایند. آمار مرگ و میر جوانان بر اثر سکته قلبی، در چند سال اخیر، آن قدر بالا رفته که باید باور کنیم بیماری

نویسنده: سارا هاشمی نیک

یک مرگ ناگهانی، بدون هیچ علامت و نشانه ای، بدون هیچ سابقه بیماری. این مرگ خاموش، معمولا همه اطرافیان را در بهت و اندوه فرو می برد: چقدر جوان بود، سالم و سرحال... هیچ کس فکرش را هم نمی کرد!

این روزها سکته قلبی، دیگر مختص پدربزرگ ها و مادربزرگ ها نیست. حالا دیگر، جوان های بیست و چند ساله هم سکته می نمایند. آمار مرگ و میر جوانان بر اثر سکته قلبی، در چند سال اخیر، آن قدر بالا رفته که باید باور کنیم بیماری قلبی فقط گریبان افراد بالای چهل و پنجاه سال را نمی گیرد. سازمان بهداشت جهانی، چندی پیش در خصوص بیماری های قلبی جوانان هشدار داد. این سازمان، عوامل محیطی و مالی، استرس های کاری و خانوادگی، آلودگی هوا، و کم شدن سلامت روانی افراد در عصر حاضر را مهم ترین دلایل ابتلای جوانان به ناراحتی های قلبی-عروقی اعلام نموده است. این پدیده در کشور ما هم فرایند نگران نماینده ای را طی نموده است، تا جایی که طبق گفته دکتر منوچهر قارونی، جراح و متخصص قلب و عروق، بیشترین آمار مرگ و میر گزارش شده از بهشت زهرا، مربوط به بیماری های قلبی است که تعداد قابل توجهی از آن ها، جوان بوده اند. محمود رضاییان مدیرعامل سازمان بهشت زهرا هم این موضوع را تایید نموده. به گفته وی، بیشترین علت فوت در امسال، با 18/06 درصد، مربوط به سکته های مغزی و قلبی بوده است. علاوه بر این، آمار و ارقام انتشار یافته از منابع خارجی هم تایید می نمایند که سن سکته های قلبی، بیش از دو دهه پایین آمده است.

دکتر قارونی از مشاهدات خود در بخش CCU بیمارستان ها اظهار تاسف می نماید. او تا چند سال پیش به درمان افراد مسن بستری در این بخش می پرداخت و این روزها شاهد افزایش تعداد بیماران جوان در اتاق CCU است. به عقیده متخصصان، عارضه قلبی جوانان، پدیده ای است که در صورت بی توجهی، می تواند تمام دستاوردهای سال های اخیر علم پزشکی در زمینه کنترل و درمان بیماری های قلبی-عروقی را از بین ببرد.

آرامش فدای آسایش

پیشرفت علم پزشکی در طول قرن گذشته، باعث کاهش مرگ و میر نوزادان و بچه ها در سرتاسر جهان شد. اما همین بچه ها به علت تغییر سبک زندگی، وقتی به سنین جوانی و بزرگسالی می رسند، در معرض خطر بیماری های متعددی قرار می گیرند. بیماری قلبی، یکی از خطراتی است که جوانان را تهدید می نماید.

دکتر منوچهر قارونی، علت اصلی سکته قلبی جوانان را عدم فعالیت و تحرک در زندگی شهری می داند. او با یادآوری خاطرات زندگی روستایی در گذشته، آرامش ذهنی را مفهومی گم شده و از دست رفته می داند: روستاییان، هیچ استرس و نگرانی خاصی نداشتتند. عمده رقابت آن ها بر سر آب بود و چون خواسته های کمی داشتند، آرامش شان هم بیشتر بود. اما بشر امروزی، نگرانی های فراوان دارد. در زندگی معاصر، هرکس می خواهد پله های ترقی را زودتر از دیگری طی کند.

دکتر قارونی معتقد است جوان امروز به علت شرایط خاص اجتماعی و فن آوری ارتباطات، خواسته های نو و تازه تری نسبت به جوان گذشته دارد. این جوان، چه در خانواده ای با شرایط مالی ضعیف به جهان بیاید و چه در خانواده ای با شرایط مالی مناسب، خواسته های مشخصی دارد. خواسته هایی که جامعه و تبلیغات برای او به وجود می آورند. احتیاجهایی که لزوما برآورده نمی شوند و جوان برای رسیدن به آن ها، خود را تحت فشار روانی قرار می دهد. به نظر او، کودک از دوران دبستان، تحت استرس قرار می گیرد. یعنی سیستم آموزشی ما، خود به خود، استرس زا است. در دوران دبیرستان هم والدین و اجتماع، از او انتظار خوب درس خواندن و برتر بودن دارند. وارد دانشگاه شدن هم که خودش یک هفت خوان است. تازه اگر هم به دانشگاه برود و مدرک بگیرد، مساله به کار گیری مدرک شغلی مطرح می گردد و این که استفاده از آن چه آموخته، برایش ارضا نماینده هست یا نه. در نتیجه، یک فضای رقابت دائمی به وجود می آید. علاوه بر استرس، تغییر سبک زندگی، تفریح ها و علایق جوانان در مستعد ساختن آنها برای بیماری قلبی، مؤثر است. تفریح های جوانان این دوره موجب دور شدن آنان از فعالیت های بدنی و ورزش و تحرک شده است. به اعتقاد دکتر قارونی، بشر امروزی، آرامش خود را فدای آسایش نموده است. انسان امروزی از نظر تغذیه، بهداشت، سفر و تکنولوژی، نسبت به انسان چهل سال پیش، مرفه تر زندگی می نماید، اما عمر کوتاه تری دارد.

جوانی و هزار آرزو

با این حساب، مرگ ناگهانی، چندان هم ناگهانی نیست. کمبود تحرک، تغذیه نامناسب و استرس های روانی، باعث تنگ شدن رگ ها می شوند. اما این اختلال، زمانی آشکار می گردد که جوان به آستانه سی سالگی رسیده است. به قول دکتر قارونی، عارضه قلبی، طبلی است که در کودکی زده می گردد و در جوانی شنیده می گردد. او می گوید: هر کس تنگی عروقش به هفتاد و پنج درصد برسد، هر آن ممکن است سکته کند. بهانه اش هم می تواند یک استرس روانی، یک پرخوری زیاد (مثلا کله پاچه) و یک خشم شدید باشد.

او می گوید: جوان ها مرگ را باور ندارند. برای مثال، ببینید موتورسوارهای جوان در خیابان ها چه کارهای خطرناکی می نمایند و هیچ نمی ترسند. اما یک پیرمرد یا پیرزن، وقتی می خواهد از خیابان رد گردد، با چه ترس و احتیاطی این کار را انجام می دهد. چون افراد پیر، مرگ را باور دارند و آن را به خودشان نزدیک می بینند.

میانه سن سکته به 20 تا 30 سال رسیده است

دکتر ماندگار، پایین آمدن سن بیماری های قلبی در جوانان را تایید می نماید. به نظر او، این یک معضل جهانی است و باید همه در سرتاسر جهان برای کاهش خطرات بیماری های قلبی کوشش نمایند.

او معتقد است میانه سن سکته های قلبی، از 35 سال به 31 سال رسیده است و ما حتی شاهد سکته افراد 20 ساله هم هستیم. سکته قلبی، مهم ترین عامل مرگ و میر جهانست. در بین سکته های قلبی هم تصلب شرائین، رایج ترین علت وقوع است. عوامل ایجاد تصلب شرائین، (گرفتگی و سخت شدن عروق) فشار خون بالا، مصرف سیگار، رژیم غذایی نامناسب، بالابودن ژنتیکی چربی ها، استرس، و زندگی کم تحرک هستند. عوامل دیگری مثل اختلالات ژنتیکی و کمبود یک آنزیم در بدن هم ممکن است به سکته قلبی منجر گردد. او معتقد است برای کاهش خطر سکته قلبی در میان جوانان، باید برنامه های فراگیر در سطح بین المللی تدوین گردد و کلیه کشورها ملزم به اجرای این برنامه ها شوند. در غیر این صورت، فرایند رو به افزایش حملات قلبی جوانان، به زودی تبدیل به یک بحران جهانی خواهد شد.

دکتر ماندگار این جوان بیمار را بدون قلب و با یاری دستگاه یاریی مدت ها زنده نگه داشت

قلبی که بیرون از سینه می تپید

حدود یک ماه پیش، اولین عمل جراحی کشور برای کار گذاشتن دستگاه حمایت از هر دو بطن قلب، در بیمارستان دکتر شریعتی تهران انجام شد. علی نیکخواه، اولین فرد ایرانی بود که استفاده از این دستگاه گران قیمت را تجربه کرد. او 38 سال داشت و از نارسایی شدید بطن چپ قلب، رنج می برد. پزشکان تشخیص داده بودند که بیماری او دیگر به وسیله درمان دارویی، قابل کنترل نیست و احتیاج به یک قلب تازه دارد. اما از آن جا که یک قلب سالم و مناسب، همواره آماده و در دسترس نیست، بیماران چاره ای ندارند جز این که در انتظار بمانند.

علی نیکخواه، حال وخیمی داشت و منتظر نگه داشتن او، خطرناک بود. به همین دلیل، پزشکان بیمارستان دکتر شریعتی تصمیم گرفتند از این دستگاه یاریی برای زنده نگه داشتن او استفاده نمایند. عمل جراحی با موفقیت انجام گرفت و حال بیمار هم تا حدود دو هفته رضایت بخش بود. اما به خاطر مسائل عمومی که داشت، حالش دوباره رو به وخامت گذاشت. این دفعه، پزشکان برای زنده نگه داشتن این بیمار، به پیوند قلب متوسل شدند. اما تخریب کبد و کلیه های بیمار، آن قدر شدید بود که پیوند قلب هم مؤثر واقع نشد.

علی نیکخواه اکنون زنده نیست تا از دشواری عمل های جراحی پی در پی اش بگوید. او چند روز پس از عمل پیوند قلب، در بخش مراقبت های ویژه بیمارستان دکتر شریعتی درگذشت.

پزشکی که دستگاه یاریی قلب را در سینه علی نیکخواه کار گذاشت، دکتر محمدحسین ماندگار فوق تخصص جراحی قلب و عروق است. او به یاری گروهی از جراحان قلب برای زنده نگه داشتن نیکخواه، در کمتر از یک ماه، دو عمل جراحی بر روی او انجام داد. او نخستین عمل را که همان نصب دستگاه کمی در قلب بیمار بود، یکی از بزرگترین و تازه ترین افتخارات پزشکی ایران می داند. دستگاه های یاریی قلب، وسایلی هستند که به قلب اضافه می شوند تا اختلالات نارسایی قلب را درمان نمایند. نارسایی مزمن قلبی، نوعی اختلال در عملکرد پمپاژ قلب است. یعنی قلب به اسم یک پمپ، خروجی مناسبی ندارد. در سال های گذشته، تنها راه درمان نارسایی قلبی، استفاده از داروهای شیمیایی بود. اما چند سالی است که علاوه بر آمدن داروهای نو به بازار، وسایل و تجهیزات خاصی هم برای کنترل بیماری نارسایی قلب، ساخته شده است. دکتر ماندگار می گوید: در گذشته بیمارانی که نارسایی داشتند، از فهرست جراحی حذف می شدند. چرا که اعتقاد بر این بود که هرگونه عمل جراحی، قلبی یا غیرقلبی، به علت استفاده از مواد بیهوشی برای این بیماران، خطرناک است. اما با اختراع دستگاه های یاریی، امکان جراحی و بهبود این بیماران هم به وجود آمد.

تیم جراحی قلب بیمارستان شریعتی، برای درمان نارسایی قلب علی نیکخواه، از یک وسیله یاریی استفاده کردند که هر دو حفره بطنی قلب را حمایت می نماید. بیشتر وسایل یاریی، برای حمایت از بطن چپ قلب ساخته شده اند، چون قلب چپ، قلب اصلی است و وظیفه پمپاژ را برعهده دارد. اما در خصوص علی نیکخواه، بطن راست قلب هم دچار مسائل شدیدی بود. در نتیجه، پزشکان برای نخستین بار، از یک دستگاه یاریی 20 هزار دلاری استفاده کردند که هر دو بطن چپ و راست قلب بیمار را مورد حمایت قرار می دهد. دکتر ماندگار، دستگاههای حامی هر دو بطن قلب را به سه دسته عمده تقسیم می نماید: تعدادی از این دستگاه ها، کنار تخت مریض وصل می شوند و در نتیجه، بیمار نمی تواند از تخت جدا گردد. دستگاه ها با لوله هایی به یک کنسول بزرگ متصل است که قدرت حرکت آزادانه را از بیمار سلب می نماید. در نتیجه، یک پرستار باید همواره همراه بیمار باشد. این دستگاه ها برای بیمارانی به کار می رود که به علت بیماری های میکروبی یا ویروسی، عضله قلبشان متورم شده. این دستگاه ها اصطلاحا پلی به سوی جدایی نامیده می شوند. چون مریض نهایتا از دستگاه جدا می گردد.

دسته دوم از دستگاه های یاریی، پلی به سوی پیوند قلب هستند. یعنی بیماری که حال عمومی اش بسیار بد است، با استفاده از این دستگاه ها می تواند مدتی زنده بماند تا زمانی که عمل پیوند قلب بر روی او انجام گردد.

گروه سوم هم موسوم به پلی به طرف پل هستند. یعنی ابتدا دستگاه حمایت نماینده بطن چپ کار گذاشته می گردد و پس از مدتی که شرایط بیمار وخیم تر شد، دستگاه های دوطرفه را وصل می نمایند تازمانی که پیوند و اقدامات بعدی انجام گردد. بیمارانی که از هر کدام از این دستگاه ها استفاده می نمایند، باید همواره از داروهای ضد انعقادی استفاده نمایند. چون احتمال لخته شدن خونشان وجود دارد. اما مساله اساسی، هزینه های گزاف این دستگاه هاست. مثلا قیمت یک کنسول، 150 هزار دلار است و بدون حمایت دولت، امکان استفاده فراگیر از این دستگاه ها برای همه بیماران وجود ندارد.

منبع: هفته نامه همشهری جوان شماره 46